Bezpieczeństwo pracowników podczas wykonywania zadań na wysokości - to zagadnienie nadal wymaga omawiania i przybliżania wielu przedsiębiorcom funkcjonującym w tym segmencie rynku. Wysokie standardy skutkują realnym wzrostem poziomu bezpieczeństwa i radykalnym spadkiem wypadków przy pracy z tego tytułu, o czym w rozmowie z redakcją atb - aktualności techniki budowlanej mówi Jan Gowin, starszy inspektor ds. BHP, ze spółki Riwal Poland.
Na początek, proszę o Pana ogólną opinię, jak na dziś można ocenić poziom bezpieczeństwa na polskich budowach - w kontekście pracy na wysokości? Poziom bezpieczeństwa na polskich budowach jest uzależniony od wielu czynników. Na przestrzeni lat możemy dostrzec znaczny progres w stosowaniu się do przepisów i standardów bezpieczeństwa. W celu propagowania bezpieczeństwa powstało wiele inicjatyw zrzeszających firmy, które prowadzą prace na wysokości. Dobrym przykładem takiej inicjatywy jest zrzeszenie „Porozumienie dla bezpieczeństwa w budownictwie” opracowało standardy pracy. Przestrzeganie ustanowionych standardów, które na podstawie zebranych przez lata doświadczeń skutkuje realnym wzrostem poziomu bezpieczeństwa.
Jak w związku z tym można ocenić świadomość, nastawienie i przyzwyczajenia pracowników/właścicieli firm? Według Głównego Inspektoratu Pracy jeszcze w 2009 r. statystyki były zatrważające, ponieważ upadek z wysokości był przyczyną co szóstego wypadku śmiertelnego w całej gospodarce narodowej i aż co trzeciego wypadku śmiertelnego w budownictwie. Dzięki coraz łatwiejszemu dostępowi do wyspecjalizowanych narzędzi, sprzętu, maszyn i skutecznemu egzekwowaniu przepisów BHP przez inwestorów wobec wykonawców, świadomość zagrożeń wynikających z realizacji prac na wysokości stale rośnie. Poziom świadomości zależy m.in. od wielkości firmy, podejścia do kwestii bezpieczeństwa osób zarządzających, realizowanego projektu czy też kontroli stosowania się do zasad BHP pracowników świadczących pracę. Jednakże zgodnie z danymi podawanymi przez GUS, nadal częstszą przyczyną wypadków przy pracy jest nieprawidłowe zachowanie się pracowników. Można wnioskować zatem, że najtrudniej zmienić ich przyzwyczajenia, bo często podejmują wysoce ryzykowne działania podczas pracy. Dlatego tak ważnym elementem jest sprawowanie nadzoru i kontroli sposobu wykonywania pracy przez pracowników oraz stosowania się do zasad BHP.
Przejdźmy do kwestii związanych z eksploatacją maszyn - jakie są podstawowe zalecenia dotyczące dopuszczalnych warunków pracy? Jednym z podstawowych obowiązków operatora podestów ruchomych i ładowarek teleskopowych przed rozpoczęciem pracy jest ocena warunków pracy. Zasady, w jakich dana maszyna może pracować, znajdują się w instrukcji eksploatacji producenta, która powinna być dostępna w każdej maszynie tego typu. Warunki, w jakich może pracować dany sprzęt uzależnione są od szeregu czynników. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim typ i rodzaj maszyny - np. wśród podestów ruchomych wolnobieżnych możemy wyróżnić podesty nożycowe, przegubowe, teleskopowe oraz przegubowo-teleskopowe, czy też rodzaj napędu maszyny (silniki spalinowe, elektryczne). Możemy również rozróżnić maszyny ze względu na dopuszczenie do pracy: tylko i wyłącznie w warunkach bezwietrznych, czy też w warunkach wietrznych (z określeniem granicznych wartości siły wiatru, w których dana maszyna może pracować). Oczywiście możemy określić warunki, na które zawsze powinien zwrócić uwagę operator przed przystąpieniem do pracy. Są to m.in.: stabilność podłoża oraz jego pochyłość, odległość od linii elektroenergetycznych i wykopów, a także warunki atmosferyczne, takie jak temperatura, opady, prędkość wiatru, zamglenie itp. Pamiętajmy, że to operator odpowiada za obsługę maszyny i zalecamy, aby każdorazowo przed przystąpieniem do wykonywania prac w ramach oceny warunków pracy dokonał oceny ryzyka w ostatniej chwili. Dzięki kompleksowej ocenie ryzyka operator będzie mógł podjąć decyzje o rozpoczęciu prac. A jeśli warunki te nie będą odpowiadały minimalnym przepisom BHP i mogłyby stwarzać zagrożenie utraty życia bądź ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dla niego samego lub osób przebywających w otoczeniu, może odstąpić od wykonywania pracy i niezwłocznie powiadomić przełożonego.
Jakie czynności są zatem niedozwolone? Z doświadczenia zbieranego przez lata możemy powiedzieć, że do najczęściej występujących nieprawidłowości podczas pracy podestów ruchomych i ładowarek teleskopowych możemy zaliczyć niedozwolone modyfikacje maszyny polegające np. na omijaniu systemu zabezpieczeń zapobiegających przeciążeniu maszyny. Spotykamy się jednak również z wykorzystywaniem maszyn z silnikiem spalinowym wewnątrz zamkniętych budynków lub konstrukcji, czy też wykorzystywaniem maszyn do pracy w warunkach bezwietrznych, na zewnątrz w warunkach wietrznych. Nierzadko występują również przypadki pracy na grząskim, nierównym terenie blisko wykopów oraz niestosowania podkładów pod podpory maszyn, jak również obudowywania oraz montowania konstrukcji na platformach roboczych podestów ruchomych zwiększających tym samym ich powierzchnię nośną.
Jakie błędy popełniają najczęściej użytkownicy maszyn? W naszej ocenie najbardziej obarczonym w negatywne skutki błędem popełnianym przez operatorów i użytkowników maszyn jest nieprzestrzeganie instrukcji eksploatacji producenta, która - jak już wcześniej wspominałem - znajduje się w każdym podeście ruchomym i ładowarce teleskopowej. W skrajnych przypadkach możemy podejrzewać nawet, że użytkownicy pomimo obowiązku zapoznania się z instrukcją - nie robią tego, co prowadzi do ryzykownych zachowań, które mogą prowadzić w pewnych okolicznościach do wypadku. Skrajnie nieodpowiedzialnym zachowaniem, do którego dochodzi coraz rzadziej, ale wciąż możemy się z nim spotkać, jest niestosowanie wymaganych środków ochrony osobistej takich jak kask, kamizelka, okulary, rękawice oraz buty. Jak również, w zależności od typu maszyny i charakteru wykonywanych prac, szelek bezpieczeństwa z krótką regulowaną linką lub szelek bezpieczeństwa z liną wyposażoną w system absorbujący energię podczas spadania. Zabronione jest również wychylanie się poza barierki platformy podestu ruchomego oraz wychodzenie poza platformę, co nie zawsze jest przestrzegane przez pracowników.
W jaki sposób należy podchodzić do kwestii uprawnień operatora, codziennych przeglądów itp.? Bezwzględnie każda osoba obsługująca podesty ruchome oraz wózki jezdniowe podnośnikowe musi posiadać uprawnienia stosownej kategorii do obsługiwanego urządzenia. Uprawnienia do pracy na terenie kraju wydawane są przez Urząd Dozoru Technicznego. Należy jednak pamiętać, że aby wykonywać pracę poza granicami Polski nie wystarczą nam uprawnienia wydane przez UDT. Największą organizacją realizującą szkolenia i nadającą uprawnienia do pracy poza granicami naszego kraju jest federacja IPAF (International Powered Access Federation). Oba rodzaje szkoleń można odbyć w firmie Riwal. Szczególnie warto zaznaczyć, że firma posiada pierwsze w Polsce Centrum Szkoleniowe IPAF, w którym operatorzy zdobywają licencje PAL do obsługi podestów ruchomych, uprawniające ich do pracy za granicą. Szkolenia Riwal przeprowadza się w języku polskim lub angielskim. Przed rozpoczęciem pracy operator powinien dokonać codziennej kontroli urządzenia, zwracając szczególną uwagę na: stan wizualny maszyny, możliwe wycieki płynów eksploatacyjnych, poziom elektrolitu w akumulatorach, a także przetestować prawidłowe działanie maszyny zgodnie z instrukcją eksploatacji producenta.
Na koniec, jakie szczególne zalecenia dotyczą pracy na wysokości zimą? Praca w okresie zimowym stawia szczególne wyzwania przed operatorami podestów ruchomych. Śnieg, lód, chłód utrudniają prace na wysokości. Aby bezpiecznie wykonywać pracę na wysokości, musimy pamiętać, że pracując w niskich temperaturach nasza koncentracja może być osłabiona, a koordynacja ruchowa utrudniona ze względu na ciepłe ubranie robocze, które chroni operatora przed przemarznięciem. Dlatego też jednym z najważniejszych elementów jest właściwe przygotowanie się do pracy w warunkach zimowych, nie zapominajmy również o umożliwieniu operatorowi robienia częstych przerw w pracy w celu ogrzania się. W odniesieniu do oceny warunków pracy w okresie zimowym musimy pamiętać, że ryzyko poślizgnięcia się jest bardzo duże. Aby zminimalizować ryzyko poślizgnięcia się maszyny, utraty stabilności czy nawet przechylenia się podestu, operator musi sprawdzić stan nawierzchni, odśnieżyć i usunąć lód, skontrolować cały obszar pod kątem nierówności, tymczasowo przykrytych śniegiem i lodem dołów i otworów, a także wytrzymałość nawierzchni i upewnić się, że nie załamie się pod ciężarem maszyny. Ważne jest również upewnienie się, że maszyna jest dobrze wypoziomowana. Jeśli pracujemy podestami ruchomymi z napędem generowanym z silnika elektrycznego, pamiętać należy, iż zasilające je akumulatory mają określone parametry pracy, w szczególności ze względu na temperatury otoczenia. Niskie temperatury prowadzą do szybkiego rozładowania się akumulatorów, a skuteczne naładowanie akumulatora w temperaturze poniżej +6°C może okazać się utrudnione, a w niższych temperaturach wręcz niemożliwe.
Dziękujęmy za rozmowę.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Czytaj aktualności techniki budowlanej - zamów:
Bezpłatny egzemplarz Prenumeratę
